أَلَم یَعلَم بِأَنَّ اللَّهَ یَری...

آیه 48 سوره نحل، در خصوص سجده سایه ها

«أَ وَ لَمْ يَرَوْاْ إِلىَ‏ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شىَ‏ْءٍ يَتَفَيَّؤُاْ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَ الشَّمَائلِ سُجَّدًا لِّلَّهِ وَ هُمْ دَاخِرُونَ» آيا آن ها مخلوقات خدا را نديدند كه سايه‏ هايشان از راست و چپ حركت دارند و با خضوع براى خدا سجده مى‏ كنند؟!(1)

سجده در این جا به معنای سربرخاک نهادن و سجده در نماز نیست بلکه به معنای خضوع در برابر اراده الهی و فرمانبرداری از خداوند است .اين آيه و دو آيه بعدى در زمينه خضوع اجسام و جنبندگان و ملائكه نسبت به خداست،خضوع ملائكه اختيارى و تشريعى و سجود جنبندگان و اجسام تكوينى و ذاتى است.منظور از سجود، افتادن بر زمين نيست، بلكه خضوع و انقياد (فرمانبرداری) به اراده حق تعالى است.(2)

ذكر “ظلال” (سایه ها) در این آيه نشان مى‏ دهد كه منظور از سجود تنها سجود تشريعى نيست، زيرا سايه‏ هاى موجودات از خود اراده و اختيارى ندارند، بلكه تسليم قوانين تابش نور مى ‏باشند، و بنا بر اين سجده آن ها، تكوينى، يعنى تسليم در مقابل قوانين خلقت است.(3)

(1) نحل/ 48.

(2) قرشی، تفسير أحسن الحديث، ج ‏5، ص 448.

(3) تفسير نمونه، ج ‏10، ص 157.